Mateusz Lewi (tak brzmi jego drugie imię) był synem Alfeusza i pochodził z Galilei. Pracował jako poborca podatkowy w Kafarnaum, jednym z największych handlowych miasteczek nad jeziorem Genezaret. Jego zadaniem było zbieranie opłat za przejazdy przez jezioro i przewóz towarów. Z tego powodu był obiektem szykan ze strony Żydów, którzy jego pracę postrzegali jako wspieranie okupantów. Celnicy uważani byli też za żądnych zysku i nieuczciwie czerpiących korzyści z zajmowanego stanowiska. Wyznawcy religii mojżeszowej traktowali ich na równi z poganami. Chrystus, mimo protestów Żydów, odnosił się do nich z szacunkiem, odwiedzał ich i jadał wspólne posiłki.

Pewnego dnia Jezus odwiedził Mateusza w jego miejscu pracy i zaproponował mu, by ten przystąpił do jego wyznawców. Celnik zaprosił go na posiłek wraz z innymi pracownikami i zgodził się porzucić swoje zajęcie, by głosić Słowo Boże. Na protesty faryzeuszy Jezus odparł „Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają... Bo nie przyszedłem powoływać sprawiedliwych, ale grzeszników".

Po Wniebowstąpieniu Pana Jezusa Mateusz jak reszta apostołów wyruszył w świat głosić i nauczać o Jezusie. Odwiedził Etiopię, Pont, Persję, Syrię, Macedonię. Za swoją wiarę poniósł śmierć męczeńską, choć nie sprecyzowano gdzie, kiedy oraz w jakich okolicznościach to się stało. Najprawdopodobniej była to Etiopia, gdzie został ścięty mieczem około 60 roku. Jego grób znajduje się w Salerno we Włoszech.

Mateusz jest autorem pierwszej Ewangelii, napisał ją dla wyznawców judaizmu oraz chrześcijan, którzy się nawrócili. Głównym przesłaniem jego dzieła było wypełnienie się wszystkich proroctw mesjańskich Starego Testamentu w osobie, życiu, czynach i nauce Chrystusa. Ewangelia Mateusza dostarcza wiele informacji, których nie znajdziemy w pozostałych, m. in. o pokłonie Magów i rzezi niewiniątek, przypowieść o kąkolu, o drogocennej perle, o ukrytym skarbie czy o dziesięciu pannach. W jego dziele zawarto też szczegółowy tekst Kazania na Górze czy wizje sądu ostatecznego.

Mateusz jest patronem celników, urzędników, bankowców, pracowników Straży Granicznej, a także alkoholików. W kościołach, których patronem jest św. Mateusz, w dniu wspomnienia apostoła odbywają się odpusty parafialne.